γράφει η Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια Ανδρουλάκη Κλεάνθη
Παρά τις δεκάδες των μελετών που έχουν γίνει στον αιώνα μας, η σχέση μεταξύ των συναισθημάτων φόβου και άγχους παραμένει ασαφής.
Μερικοί ερευνητές θεωρούν τον φόβο και το άγχος ως διαφορετικούς όρους για το ίδιο συναίσθημα, ενώ άλλοι ισχυρίζονται ότι ο φόβος και το άγχος αντιπροσωπεύουν δύο διαφορετικά συναισθήματα.
Ο φόβος είναι αντίδραση σε άμεση απειλή ,σαφώς εστιασμένος ,διαρκεί λίγο, εμφανίζονται μία σειρά από σωματικές εκδηλώσεις.
Το άγχος τείνει να είναι απάντηση σε μελλοντική απειλή, είναι πιο διάχυτο και δυσκολότερο να περιγραφεί, διαρκεί περισσότερο τείνει να είναι χρόνιο, παρατηρούνται σωματικές εκδηλώσεις.
Το άγχος γίνεται παθολογικό όταν είναι μεγαλύτερης έντασης και διάρκειας από ότι συνήθως ,όταν οδηγεί σε μείωση της επαγγελματικής ,κοινωνικής ή διαπροσωπικής λειτουργικότητας και τέλος όταν διαταράσσονται οι καθημερινές δραστηριότητες από την αποφυγή ορισμένων συνθηκών στην προσπάθεια να μειωθεί το άγχος.
Στην κλινική πράξη ο πανικός ισοδυναμεί με ξαφνική κορύφωση του άγχους και είναι μικρής διάρκειας.
Είναι η αιφνίδια ανάδυση έντονου τρόμου που συχνά συνοδεύεται από συναισθήματα επερχόμενου θανάτου ή τρέλας.
Έντονος φόβος ή δυσφορία η καρδιά χτυπά γρήγορα ή δυνατά ,εφίδρωση ,τρέμουλο, κόβεται η αναπνοή, πόνος ή πλάκωμα στο στήθος, ναυτία, ζάλη, από-πραγματοποίηση, από-προσωποποίηση, μυρμηγκιάσματα, εξάψεις ή κρυάδες= κρίση πανικού.
Πολλοί πιστεύουν ότι κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού θα τρελαθούν και άλλοι βλέπουν τη σχιζοφρένεια ως μια πιθανή κατάληξη. Ωστόσο, η σχιζοφρένεια είναι μια διαταραχή με πολύ διαφορετικά συμπτώματα όπως παραλήρημα, ψευδαισθήσεις κ. α. που δεν μοιάζουν καθόλου με τις εκδηλώσεις των κρίσεων πανικού .Εξάλλου ,οι κρίσεις πανικού διαρκούν μικρό χρονικό διάστημα.
Άλλοι ερμηνεύουν τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού ως σημάδι ότι χάνουν τον έλεγχο .Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι αισθάνονται ανίκανοι να κουνήσουν τα μέλη του σώματος τους ή ότι θα αρχίσουν να συμπεριφέρονται με τρόπο ανεπίτρεπτο ή ότι έχουν την αίσθηση πως πλησιάζει κάποιος επικείμενος κίνδυνος .Αυτά τα σωματικά συμπτώματα έχουν ως σκοπό να προστατεύσουν και όχι να βλάψουν τον οργανισμό.
Οι κρίσεις πανικού ερμηνεύονται ως καρδιακό επεισόδιο .Δύσπνοια και πόνοι στο στήθος υπάρχουν και στις δύο περιπτώσεις. Παρόλα αυτά ,όταν έχουμε μια ασθένεια στην καρδιά τα συμπτώματα διαρκούν για περισσότερο χρόνο από ότι στην κρίση πανικού. Ακόμη και αν υπάρχουν αμφιβολίες ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα είναι αρκετό για να υποδείξει οποιαδήποτε ανωμαλία στην λειτουργία της καρδιάς.
Πώς καταλήγει κάποιος να έχει διαταραχή πανικού;
Πολλοί παράγοντες βιολογικοί ,μαθησιακοί, περιβαλλοντικοί, ψυχολογικοί συνδυάζονται. Αν κάποιος βιώσει μια κρίση πανικού ενώ παράλληλα συμβαίνουν και άλλα στρεσογόνα γεγονότα στη ζωή του, όπως διαζύγιο ,ανεργία ,οικονομικά προβλήματα, μπορεί να εκλυθεί η έναρξη της διαταραχής. Από επιδημιολογικές μελέτες μαθαίνουμε ότι οι συγγενείς ανθρώπων με διαταραχή πανικού έχουν τριπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξουν τη διαταραχή επομένως η κληρονομικότητα φαίνεται να παίζει κάποιο ρόλο στην ανάπτυξη της διαταραχής.
ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ:
Γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία: Το άτομο μαθαίνει πώς να διαχειρίζεται το πρόβλημα του και επομένως να γίνει ο θεραπευτής του εαυτού του. Η βελτίωση διαρκεί περισσότερο από εκείνη που επιτυγχάνεται με τα φάρμακα. Είναι μια διαδικασία στην οποία συμμετέχουν δύο συμβαλλόμενοι ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος: Κοινός στόχος η επίλυση του προβλήματος.
Η θεραπεία δεν είναι ένα καπέλο που φοριέται αδιακρίτως στο κεφάλι κάθε θεραπευόμενου ,αλλά ένα κοστούμι που κόβεται και ράβεται στα μέτρα του .Αρχικά, υπάρχει ενημέρωση για το τι συμβαίνει και τι πρόκειται να ακολουθήσει, ούτως ώστε να προκύψει καινούργια μάθηση σε δυσλειτουργικούς τρόπους συμπεριφοράς με στόχο τη διαχείριση των συναισθημάτων άγχους και φόβου. Απαιτείται δέσμευση ,αποφασιστικότητα και υπομονή για την κατάκτηση των θεραπευτικών στόχων. Κύριος θεραπευτικός στόχος : είναι να καταφέρνει να μπαίνει στις φοβογόνες δραστηριότητες κυριολεκτικά άοπλος και μόνος χωρίς δεκανίκια. Έτσι χτίζεται η αυτοπεποίθηση και το αίσθημα αυτο-αποτελεσματικότητας.
Γνωσιακή αναδόμηση : είναι μία μέθοδος για να αντικατασταθεί ο δυσλειτουργικός τρόπος σκέψης με λειτουργικό. Η λογική είναι να μπαίνει ο θεραπευόμενος στη διαδικασία να εξετάζει τα στοιχεία υπέρ και κατά της ορθότητας της σκέψης του. Για παράδειγμα ,στη σκέψη “θα πεθάνω από έμφραγμα”, “χρειάζεται να αντιτάξω ” έχω στοιχεία ότι η κρίση πανικού είναι επικίνδυνη;” ή “δεν είναι η πρώτη φορά που έπαθα κρίση πανικού και όλες τις προηγούμενες φορές δεν έπαθα κάτι”.
Στην συνέχεια αξιολογώ τον βαθμό πίστης μου στην αυτόματη αρνητική σκέψη πριν και μετά την εναλλακτική και καταλήγω στο λογικό συμπέρασμα δηλαδή είναι μάλλον απίθανο να πάθω έμφραγμα από μια κρίση πανικού.
Εκπαίδευση στην διαφραγματική αναπνοή: Φαίνεται πως ο τρόπος αναπνοής κατά τη διάρκεια άγχους επιβαρύνει και επιτείνει τα δυσάρεστα σωματικά συμπτώματα. Κάποιοι υπό την επήρεια άγχους έχουμε την τάση να αναπνέουμε είτε συχνά και επιφανειακά είτε εξαντλητικά βαθιά προκαλώντας ένα φαινόμενο γνωστό ως “ΑΛΚΑΛΩΣΗ”. Ως αποτέλεσμα αλλάζουν οι ισορροπίες διοξειδίου του άνθρακα και οξυγόνου στο αίμα. ΔΙΑΦΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΝΟΗ : Εισπνοή από την μύτη ,εκπνοή από το στόμα για 8-10 αναπνοές για ένα λεπτό.
